Hoe moeilijk is het om werkelijk gezien te worden?
Verschrikkelijk moeilijk, zo zien we in de ietwat tragische docu King of the Cruise.

We volgen een flamboyante, steenrijke en pijnlijk eenzame Schotse baron die een duizelingwekkende rij namen en titels met zich meetorst. Hij gaat graag op cruises. En ik ben zelf nooit op een cruise geweest, maar kon zien dat er wel iets veranderd is sinds ik als kind The Love Boat keek…
De hoofdpersoon vertelt dat hij de eerste helft van zijn namen en titels pas kende toen hij 12 was. Daarom mag men hem Ronnie noemen.

Dat Ronnie bang is om niet opgemerkt te worden, blijkt overduidelijk. Soms zie je hem zich voorstellen als baron, dus met zijn titel, nog voor hij zijn naam genoemd heeft. Het schept verwarring, Amerikanen zijn niet altijd bekend met deze titel. Met een heuse koningsmantel om en alle verhalen over zijn rijkdom gaat Ronnie het schip rond, op zoek naar aandacht.
Hij vindt met name bewondering bij een stel Oost-Europese vrouwen die erg veel interesse hebben in zijn bezittingen, maar niet aandachtig luisteren naar zijn verhalen. Zo blijft hangen dat zijn kasteel 131 kamers zou hebben, maar dat heeft hij nooit gezegd, dat was juist de clou van de anekdote. Ronnie laat dergelijke zaken niet gaan en dat levert een paar ongemakkelijke momenten op. Daarbij moet gezegd worden dat hij zelf ook geen aandacht schenkt wanneer een van de dames vertelt dat ze weliswaar geboren en getogen is in Letland, maar vanwege de oorlog enkel de Russische nationaliteit heeft. Zijn gebrek aan interesse voor een ander is kenmerkend voor iemand die snakt naar aandacht en gelooft daar nooit genoeg van te hebben. Gulzig nemen en niet geven, niet vanuit boosaardigheid, maar vanuit een niet zien. Net als Scrooge, hoe kan je geven wanneer je oprecht gelooft dat er niet genoeg is voor jou alleen?

Ronnie benoemt dat hij met de jaren steeds vaker de glazige blik in de ogen van mensen is gaan zien. Ze kijken langs je. Dat beangstigt hem. Ook het personeel is beleefd, maar tot echt contact komt het niet. Dat Ronnie die blokkade grotendeels zelf opwerpt, lijkt hij niet in de gaten te hebben.
Later, in de privacy van zijn hut, legt hij uit dat mensen je niet opmerken wanneer je hun interesse niet prikkelt. Zonder zijn titels zou hij gewoon een man met aanzienlijk overgewicht zijn en dat is volgens hem niet interessant. Daarom trekt hij alle registers open, wat hij bedoelt als ijsbreker maar wat in werkelijkheid fungeert als hindernis.
Ronnie begrijpt ook volkomen dat zijn tweede vrouw (de helft jonger dan hij en niet bij hem op de cruise) uitsluitend met hem getrouwd is vanwege zijn geld. Als hij schoonmaker was geweest, had ze niets bij hem te zoeken. Het is de trieste constatering van iemand die zijn hele leven al gemerkt heeft dat materiële rijkdom heel gemakkelijk alle aandacht opslokt.
Plots begrijp ik waarom gezegd wordt dat het sterke benen zijn die alle weelde kunnen dragen. We kijken naar een man die zijn identiteit volledig ontleent aan zijn titels en bezittingen. En daarmee niet to werkelijk contact kàn komen, doodeenvoudig omdat hij zelf de persoon achter alle bezit nooit ontmoet heeft. Zijn innerlijke rijkdom is begraven gebleven, hij heeft zichzelf nooit leren kennen of zichzelf als mens kunnen ontwikkelen. Wie is hij als hij geen baron is? In zo’n geval is materiële rijkdom een loden last.

In verdekte termen zegt hij dat hij zich niet eenzaam en ongelukkig mócht voelen. En dat is een pijn die niet eens zo moeilijk te begrijpen is. Rijkdom is het toverstokje waar zoveel hoop op gevestigd wordt. Dan wil men niet weten dat je ook ongelukkig kan zijn met veel geld. Nee, dan is het veel makkelijker om Ronnie te beschouwen als iemand waar iets mis mee is – ik zag dat de term ‘narcist’ in enkele recensies voorbijkwam. Heftige beschuldiging en niet-helpend. Hier spreekt een eenzame man die doodsbang is opnieuw in de steek gelaten te worden. Want dan komt een stukje waarin we heel even voorbij het klatergoud kunnen zien. Ronnie was nog maar 1 jaar toen zijn moeder hem in de steek liet. Hij heeft nooit begrepen waarom ze weggegaan is en noemt het onvergeeflijk, met een felheid die verraadt dat dit een bevroren verhaal is. Jaren later kondigt zijn eerste vrouw tijdens een vakantie aan dat ze wil scheiden. Ronnie herhaalt (onbewust?) exact dezelfde woorden als toen hij het in een andere sessie over zijn moeder had: ‘Ik heb nooit begrepen waarom ze weggegaan is.’

King of the Cruise is een prachtige oefening in kijken voorbij het letterlijke. En om ook niet in de valkuil te vallen van medelijden of veroordelen. Om te leren de mens te zien. ♦