We hebben allemaal lopende investeringen in verhalen. En of we nu hebben ingezet op winst of verlies, we zien onze investeringen niet graag in rook opgaan.
Concreet betekent dit dat we liever gelijk krijgen in onze inzet, ook al hebben we ingezet op ellende, dan dat we ongelijk krijgen en ongestoord gelukkig kunnen zijn.
Laat dat even goed tot je doordringen: we krijgen liever gelijk dan dat we gelukkig zijn.

Om onze investeringen te beschermen, hebben we het taboe uitgevonden. Een taboe is een verbod om een specifiek verhaal een ander perspectief te geven. Je veto om het van een andere kant te bekijken. Bevroren verhalen, noem ik dat.
Wanneer we deze weg inslaan, hebben we ook een zondebok nodig. Dit gebruik stamt al uit heel oude tijden. Wanneer de spanning binnen een gemeenschap te hoog opliep, werd letterlijk een bok aangewezen die alle sociale en emotionele ballast op zich nam.
Nadat het dier volgeladen was, werd het de woestijn ingejaagd. Weg ermee.
Volk blij en opgelucht. Voor even welteverstaan, want al gauw liep de spanning weer op.
En dan herhaalde het ritueel zich.
Dit doen we nog steeds. In elke groep –niet alleen binnen families– wordt stilzwijgend of openlijk een zondebok aangewezen. Wanneer het verhaal-dat-niet-aangeraakt-mag-worden in het nauw komt, wordt alle spanning ontladen op die ene persoon of groep.

Concreet voorbeeld:
Mariska herinnert zich haar moeder als een vrouw die weinig thuis was en nooit ergens tijd voor had. Mariska heeft zich daarom heilig voorgenomen om er altijd te zijn voor haar kinderen. In haar visie is zij een goede moeder wanneer ze altijd thuis en beschikbaar is wanneer haar kinderen thuis zijn. En dat doet ze dan ook trouw.
Jongste zoon Simon ervaart zijn moeder in de loop der jaren steeds meer als dominerend en bemoeizuchtig. Hij wil het liefst met rust gelaten worden.
Mariska heeft echter fors geïnvesteerd in het verhaal dat haar eigen moeder door afwezigheid geen goede moeder was. Wanneer die overtuiging op losse schroeven komt te staan, moet Mariska heel veel van haar eigen levenskeuzes heroverwegen, inclusief verhalen over wie ze zelf is.
De spanning die hierdoor bij Mariska opbouwt wordt veroorzaakt door een ontoereikend perspectief. De perceptie knelt, niet de werkelijkheid. Mariska wentelt dit ongemak echter af op haar zoon door hem te verwijten dat hij zich telkens terugtrekt. Als hij zou meedoen met haar verhaal, was er immers niets aan de hand. Maar dat kan Simon andersom net zo goed zeggen tegen zijn moeder.
Daarom komen we met deze manier van kijken niet veel verder.

Meestal geloven we dat de verhalen beladen zijn. Daarom is het goed om te benadrukken dat het taboe een persoon iets verbiedt. Namelijk om een ander perspectief te zien.
Het verhaal zelf is niet belast met dat verbod – alle perspectieven bestaan gewoon.
Daarom kan binnen de ene groep in alle openheid gesproken worden over iets dat binnen een andere groep onbespreekbaar is.

Wanneer je niet meer investeert in verhalen – in ieder geval niet zo fors dat er heel veel van afhangt – is een ander perspectief niet meer zo bedreigend. En dan heb je geen taboe of zondebok meer nodig.